Duchenne musküler distrofi, distrofinopati olarak da bilinen bir kas hastalığıdır. Distrofinopatiler, hafiften şiddetliye kadar değişen formlarda görülebilir. Distrofinopati, distrofin proteininin (vücudun kas hücrelerinde bulunur) yapısında veya işlevinde değişiklik olduğunda ya da bu protein kas hücrelerinde tamamen bulunmadığında ortaya çıkar.

Genler, vücudumuzun işlevlerini yerine getirebilmesi için gerekli olan tüm maddeleri (genellikle proteinleri) üretmek üzere kullanılan talimatlardır. Duchenne musküler distrofide rol oynayan gen, DMD geni olarak adlandırılır. DMD geni, distrofin proteininin üretilmesi için gereken talimatları sağlayan çok büyük bir gendir. Distrofin, kas dokusunda önemli bir rol oynar ve kasların hasar görmeden kasılmasını ve gevşemesini düzenleyen bir mekanizma olarak görev yapar. Bir kişi yeterli miktarda distrofin üretemediğinde, kaslar düzgün çalışamaz veya kendilerini tamir edemez. Duchenne’de distrofin eksikliği, DMD genini oluşturan kimyasallarda mutasyon veya patojenik varyant olarak adlandırılan bir değişiklik veya hatadan kaynaklanır.

Genler, ebeveynlerimizden kalıtılan kromozomlarda paketlenmiştir. Çoğu kadında iki X kromozomu, çoğu erkekte ise bir X ve bir Y kromozomu bulunur. Kadınlar, annelerinden bir X ve babalarından bir X kromozomu alırlar. Erkekler ise annelerinden bir X, babalarından bir Y kromozomu alırlar. X kromozomu, Y kromozomundan çok daha büyüktür ve Y kromozomunda bulunmayan birçok geni içerir. DMD geni X kromozomu üzerinde bulunur, bu da Duchenne musküler distrofiyi X’e bağlı bir durum haline getirir. Bu nedenle kadınlarda DMD geninin iki kopyası, erkeklerde ise sadece bir kopyası bulunur. DMD geninin bir çalışan kopyasına ve bir patojenik varyantlı kopyasına sahip olan kadınlara taşıyıcı denir.

Ailenizde Duchenne taşıyıcısı olan ilk kişi olmanız da mümkündür. Duchenne geni çok büyüktür, bu da yumurta veya sperm oluşumu sırasında ortaya çıkan yeni bir patojenik varyantın görülme sıklığını artırır. Bu nedenle Duchenne’li erkek çocukların yaklaşık %30’u, kendilerini oluşturan yumurtada meydana gelen ve anneden miras alınmayan yeni (de novo) bir patojenik varyanta sahiptir. Ailenizde taşıyıcı olan ilk kişi sizseniz, bu de novo patojenik bir varyanta sahip olduğunuz anlamına gelir.

Çocuklarım veya Gelecekteki Çocuklarım İçin Risk Nedir?

Taşıyıcı olmak, tüm biyolojik çocuklarınızın DMD patojenik varyantını %50 olasılıkla çocuğunuza aktaracağınız anlamına gelir. Bir kadın çocuk sahibi olduğunda, kromozomlarının yarısını veya her kromozom çiftinin bir üyesini yumurtası yoluyla aktarır. Duchenne taşıyıcısı olan bir kadın ya fonksiyonel DMD genine sahip X’i ya da DMD genine sahip X’i patojenik varyant ile aktaracaktır.

DMD genini patojenik varyantla alan ‘her erkek çocuk’ Duchenne hastası olacaktır, çünkü DMD geninin tek kopyası patojenik varyanta sahiptir. DMD genini patojenik varyantla alan ‘kız çocuğu’ ise, babasından DMD geninin işleyen bir kopyasını alacağı için taşıyıcı olacaktır.

Duchenne Hastası Bir Çocuğum Olacağı İçin Endişeliyim. Ne Yapabilirim?

Duchenne’li bir çocuğa veya taşıyıcı bir kız çocuğuna sahip olma riskiniz konusunda endişeleriniz varsa, siz ve eşiniz bir genetik danışmanla veya Duchenne konusunda deneyimli bir doktorla görüşmelisiniz. Prenatal olarak bebeğin erkek olduğu tespit edilirse, koryon villus örneklemesi (CVS) veya amniyosentez yoluyla tanısal test yapılabilir. Yine preimplantasyon genetik testlerini seçen ebeveynler de IVF yöntemiyle çocuk sahibi olmayı seçebilirler. Hamilelik sırasında test yapılmadıysa, doğumdan sonra genetik test veya kreatin kinaz (CK) taraması yapılabilir. Erkek bebekler doğumdan sonra veya herhangi bir endişe ortaya çıktığında test edilebilir.

Anne taşıyıcı olduğunda kızının da taşıyıcı olma ihtimali %50’dir. Bir ailede taşıyıcılık testinin hangi yaşta yapılacağı kişisel bir seçimdir. Ne zaman taşıyıcılık testi yapılması gerektiği hakkında kesin bir fikir birliği yoktur. Taşıyıcıların sağlık riskleri hakkında daha fazla bilgi edinildikçe bu durum gelecekte değişebilir. Bir kız çocuğunda kas güçsüzlüğü, koordinasyon güçlüğü veya öğrenme güçlüğü gibi Duchenne belirtileri varsa, doğru tanı konulabilmesi için genetik test yapılması önerilir.